KALASH VADİSİ / KAFİRİSTAN

15.06.2021

Bu kez sizlere Pakistan'ın Kalash Vadisi'ni, Kafiristan'ı tanıtmak istiyorum. Kalash Vadisi'nin merkezi Chitral'dir. Chitral, Pakistan, Afganistan ve Tajikistan'ın kesiştikleri en uç sınır bölgesidir. Hindukuş Dağları'nı (7690 m.) yararak akan Yarkhun Irmağı Kalash Vadisi'ne hayat vermektedir. Chitral'in kuzeyinde Tirich Mir, Mastuj, Gupis ve güneyinde Dir yerleşkeleri bulunmaktadır. Pakistan sınırları içinde yer alır. Derin vadi içinde Chitral, Ayun, Vadre gidilecek yerlerin başında gelmektedir.Bu kez sizlere Pakistan'ın Kalash Vadisi'ni, Kafiristan'ı tanıtmak istiyorum. Kalash Vadisi'nin merkezi Chitral'dir. Chitral, Pakistan, Afganistan ve Tajikistan'ın kesiştikleri en uç sınır bölgesidir. Hindukuş Dağları'nı (7690 m.) yararak akan Yarkhun Irmağı Kalash Vadisi'ne hayat vermektedir. Chitral'in kuzeyinde Tirich Mir, Mastuj, Gupis ve güneyinde Dir yerleşkeleri bulunmaktadır. Pakistan sınırları içinde yer alır. Derin vadi içinde Chitral, Ayun, Vadre gidilecek yerlerin başında gelmektedir.Kafiristan'ın (Nuristan) bir kısmı Afganistan'ın Hayber-Pahtunhva eyaletinde yer almaktadır. Bölgenin adı sonradan Nuristan olarak değiştirilmiştir. Taliban ve yerel gerici aşiretlerin baskısından dolayı Kalaş kültürü bu bölgede tamamen yok edilmiştir. Kalash (Kalaş) halkı, Hindikuş Dağları eteklerinde derin vadilerde yaşam sürmektedir. Yoğunlukla Chitral şehrinin Birir, Bamburet, Rumbur vadilerinde yaşamaktadırlar. Çok tanrılı inançları vardır. Doğa onlar için olağanüstü bir güce sahiptir. Farklı dini inançları, değişik kültürleri ve folklorik giyimleri ile dikkat çekmekteler. Yılın belirli günlerinde doğaya adak için kurbanlar keserler, festivaller düzenlerler.Dünyanın her yanından gezginleri, devlet büyüklerini konuk eden güzel insanlar vadisidir Kalash... Kalash, güzel huylu insanları, hayranlık uyandıran dansları, renk cümbüşü giysileri ile insanı adeta büyüler. Kalash Vadisi boyunca uzanan Bamburet, Bartik, Trokal, Anis köylerinde asırlardır yaşamaktadırlar. Kalaşlar 6 bin civarında bir nüfusa sahipler. Hint-Avrupa dil ailesinden olan “Burruşeski” dilini konuşurlar. Burruşeski, UNESCO tarafından korunma altında olan diller listesindedir. Yörede yaşayan Müslüman halkların “Kafir” olarak nitelendirdikleri Kalaşlar'ın yaşadıkları bölge de, “Kafiristan”dır. Yani, Kafirler ülkesi... Atalarının, Büyük İskender'in Hint seferinden dönerken, bu vadide yollarını kaybedip kalan Makedonlar olduğu rivayet edilen Kalaşlar; Şaman, Hint, Zerdüşt, Helen inanışlarından benzerlikler sunmaktadırlar. Onlar için güneş (Zau) ve tabiat (Di Zaus) iki büyük tanrıdır. 12 peygamberleri vardır. Peygamberler, insan değil, doğal olaylardır. Örneğin, 4 mevsim birer peygamberdir. 2300 yıllık bir gelenekleri vardır. Kalaş Vadisi, bir çok devlet yöneticisi, büyük askeri komutanlar, bilim insanları, ozanlar, sanatçılar yetiştirmiştir. Kadınların başlarına taktıkları “şusut takke”, bellerine taktıkları “patti” ve “pirançuvi” giysileriyle göz dolduruyorlar.Kadınlar ve erkekler aynı haklara sahip, yakın akraba evliliği yasak. Kalaş Vadisi'nde erkekler kadınları kolay, kolay boşayamıyorlar. Ama kadınların eşlerini istediği zaman boşama hakları var. Evlenecek kadın, erkeğe başlık parası ödemek zorunda. Gelenek böyle.Kalaş Vadisi canlı bir müze görünümünde. İnsanları çok çalışkan ve cana yakınlar. Geniş, temiz soğuk su kanalları, gizemli gölleri, ormanları, meyve bahçeleri ve yeşil örtüsü ile Pakistan'ın en güzel ve en ilginç yörelerindendir. Yüksek dağlardan, şelalelerden düşen buz gibi sular Kalaş Vadisi'ne hayat vermekte. Narın, incirin, kirazın, üzümün, elmanın, kayısının, eriğin en güzeline, en tatlısına verimli topraklarını cömertçe vermiş vadi.Festivallerde yerel halk ve turistler, geleneksel at, eşek, vızıtlı, çekirge, güreş, futbol, maraton yarışları ile havai fişeklerin tadını çıkarıyorlar. Festivalde yalnızca yöresel yemekler değil, yerel müzik, halk dansları ve kadim Kalash kültürünü vurgulamak için çeşitli etkinlikler de sergilenmekte. Vadide halk eski geleneklerine göre yaşıyor. Eski gelenek ve inanışlarını din olarak benimsiyorlar. Evlilikleri, ölümleri, konukseverlikleri, birliktelikleri, sevgileri, dini ritüelleri, dansları, müzikleri, giyim-kuşamları oldukça ilginç. Bu yörenin çokca turist çekmesinin nedeni, yöre halkının gelenleri sıcak bir konukseverlikle karşılamasındandır.Chalum Josh Festivali vadide dini tören statüsüne sahip. Bugüne özgü yemekler hazırlanır. Bayramın ilk günü keçi sütü dağıtılır. Özel hazırlanan bu süt, sırasıyla herkese içirilir. Bu keçi sütü geleneği asırlardır yapılmakta ve herkes en azından bir yudum içmeli. Keçi sütü onlar için kutsal ve güç vermektedir. Chitral'da 6 yıl sonra Müslüman ve Kalaş cemaati aynı tarihte dini bayramlarını birlikte kutladılar. Kalaş toplumuna göre Chilam Joshi önemli bir takvim. Festival, 13-17 Mayıs tarihleri arasında Rombur, Bamborit ve Berir vadilerinde üç gün sürer. Bazen 5 güne de uzatabiliniyor. Ama bu yılki festival diğer yıllara göre Corona'nın gölgesinde geçti. Kalaş halkı her yıl festivali çoşkuyla kutlar. Pakistan'ın en popüler festivallerindendir. Bu yüzden bölge, ülke içinden ve dünyanın her yöresinden binlerce turisti ağırlar. Rambur, Berir ve Bamborit Pakistan'ın kuzey batı bölgesinde kalan vadileridir. Baharı karşılarken bu vadiler adeta doğayla birlikte coşar. Bayramın üç gününde halk Bamborit Vadisi'nde toplanır, halk buna “Chalum Joshot” diyor. Dans ve müzik Kalaş halkı için büyük bir tutku. Çokça yerel sanatçıları bulunmakta. Son yıllarda Kalaş Vadisi'nde beste patlaması yaşanıyor. Vadi adeta bir müzik atölyesi.
Chitral'de gezilecek yerler:1. Tirich Mir2. Kalash Vadisi3. Garam Çeşme4. Shandur Polo Ground5. Ayun Vadisi6. Shahi Mescit7. Chitral Müzesi8. Barmoghlasht9. Chitral Gol Ulusal Parkı10. Chitral Fortolarak sıralayabiliriz.Kafir olarak nitelendiriyorsun ama karşındaki insanlar doğa ve insan sevgisini en üst düzeyde tutmakta, hoşgörülü ve sıcak kanlılar. Değişik kültürler öğrenildikçe, dünya üzerinde en değerli şeyin insanlık olduğunun bilincine varıyoruz. Gelenek, görenek ve inançların çok göreceli olduğunu, yaşadığımız coğrafyanın genel anlamda insanın yaşamını belirlediğini anlıyor ve gözlemliyoruz. Yöre halkının aşırı hoşgörüsü yanlış yönlere çekilmekte. Kalaş'da bugünlerde var bir telaş... Zorla inançları degiştiriliyor. Son dönemde sayılarında önemli bir azalma söz konusu. Korkuyorlar, üzülüyorlar. Ürkmüşler. Eski mutlu günlerinden özlemle söz ediyorlar. Sevgili Sayed Gul Kalash (Arkeolog) ve onun gibi aydınlar bu kültürün yaşanması için var güçleri ile çalışıyorlar.