Velayet kime verilir?

14.04.2021

Boşanma davalarında eşleri karşı karşıya getiren meselelerin en başında ortak çocukların velayetinin hangi tarafa bırakılacağı konusu gelmektedir. Her iki tarafta velayeti alma konusunda ısrarcı olmaktadır; hatta bazı durumlarda velayeti almayı boşanma sürecinde olduğu eşine zarar vermek için  kullanmak isteyenler bile bulunmaktadır. Burada ilk tespit edilmesi gereken durum, eşler arasındaki tartışmanın, anlaşmazlığın velayeti istemekle ilgisinin bulunup bulunmadığıdır. Velayet kararı verilirken çocuğun menfaati doğrultusunda karar verilmektedir. Ebeveynlerin ayrılmasından sonra, her iki ebeveyn için ortak velayet temel olarak devam eder. Evlilik birliğinin sona ermesinden sonra ebeveynler çocuğun kimin evinde kaldığını bildirmelidir. Diğer ebeveyn, çocukla uygun şekilde bizzat görüşme hakkına sahiptir. Ancak, farklı bir anlaşma üzerinde karşılıklı olarak mutabakata varma ya da anlaşmazlık halinde mahkemeden düzenleme talep etme olasılığı da vardır. Aile mahkemeleri  çocuklar için velayet  kararı düzenlerken, bilirkişilerden velayete dair rapor alırlar.  Bilirkişiler eşler ile çocuklarla ilgili görüşmeler yapar. Taraflar ayrı yaşıyorsa tarafların yaşadıkları evler, evlerin çocuk için uygunluğu, okula mesafeleri, tarafların iş ve çalışma saatleri vb. incelenerek çocuk için en uygun koşul araştırılır. Anlaşmalı boşanma sırasında, velayet ve nafaka konusunda mahkemede zorunlu olarak bir anlaşma yapılmalıdır. Ebeveynler boşanma sonrasında anlaşmalı uzlaşmaya varmadan önce, çocuklarının özel ihtiyaçları hakkında uygun bir kişi veya kuruluştan tavsiye almalıdır. Anlaşmalı boşanma mümkün değilse, dava açtıktan sonra “tartışmalı” boşanma davasında  boşanmanın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine  karar verilir. Ancak, bu davada velayet, çocukla görüşme zamanı ve nafaka hakkında mahkeme tarafından düzenleme yapılmamaktadır. Bu sorular ayrı bir mahkeme sürecinde açıklığa kavuşturulmaktadır. Boşanma davalarında eşleri karşı karşıya getiren meselelerin en başında ortak çocukların velayetinin hangi tarafa bırakılacağı konusu gelmektedir. Her iki tarafta velayeti alma konusunda ısrarcı olmaktadır; hatta bazı durumlarda velayeti almayı boşanma sürecinde olduğu eşine zarar vermek için  kullanmak isteyenler bile bulunmaktadır. Burada ilk tespit edilmesi gereken durum, eşler arasındaki tartışmanın, anlaşmazlığın velayeti istemekle ilgisinin bulunup bulunmadığıdır. Velayet kararı verilirken çocuğun menfaati doğrultusunda karar verilmektedir. Ebeveynlerin ayrılmasından sonra, her iki ebeveyn için ortak velayet temel olarak devam eder. Evlilik birliğinin sona ermesinden sonra ebeveynler çocuğun kimin evinde kaldığını bildirmelidir. Diğer ebeveyn, çocukla uygun şekilde bizzat görüşme hakkına sahiptir. Ancak, farklı bir anlaşma üzerinde karşılıklı olarak mutabakata varma ya da anlaşmazlık halinde mahkemeden düzenleme talep etme olasılığı da vardır. Aile mahkemeleri  çocuklar için velayet  kararı düzenlerken, bilirkişilerden velayete dair rapor alırlar.  Bilirkişiler eşler ile çocuklarla ilgili görüşmeler yapar. Taraflar ayrı yaşıyorsa tarafların yaşadıkları evler, evlerin çocuk için uygunluğu, okula mesafeleri, tarafların iş ve çalışma saatleri vb. incelenerek çocuk için en uygun koşul araştırılır. Anlaşmalı boşanma sırasında, velayet ve nafaka konusunda mahkemede zorunlu olarak bir anlaşma yapılmalıdır. Ebeveynler boşanma sonrasında anlaşmalı uzlaşmaya varmadan önce, çocuklarının özel ihtiyaçları hakkında uygun bir kişi veya kuruluştan tavsiye almalıdır. Anlaşmalı boşanma mümkün değilse, dava açtıktan sonra “tartışmalı” boşanma davasında  boşanmanın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine  karar verilir. Ancak, bu davada velayet, çocukla görüşme zamanı ve nafaka hakkında mahkeme tarafından düzenleme yapılmamaktadır. Bu sorular ayrı bir mahkeme sürecinde açıklığa kavuşturulmaktadır. Velayet, anne ve babanın velayeti altındaki çocukların kişiliklerine ve mallarına ilişkin hakları, ödevleri, yetkileri ve yükümlülüklerini içermektedir. Reşit olmayan çocuk anne ve babasının velayeti altında bulunmaktadır. Evlilik süresince anne ve baba velayeti birlikte kullanırlar. Velayet, anne ve babadan birinin vefatı durumunda sağ kalana, boşanma durumunda ise mahkeme tarafından çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir. Ayrılık ya da boşanma hallerinden biri gerçekleşmiş ise mahkeme, velayeti eşlerden birine verebilir ya da şartları varsa ortak velayet hükmü de verebilir. Evlilik sürecinde dünyaya gelen çocuklarda, her iki ebeveyn velayet hakkına sahiptir. Anne baba evli degillerse, kanuna göre velayet yalnızca anneye verilir. Ancak ebeveynler bu durumda da ortak velayet düzenleme imkânına sahiptir. Bu durumlarda velayetin kime bırakılacağı konusunda mahkemenin kararı önemlidir.  Velayetin düzenlenmesinde asıl olan, çocukların haklarını gözeterek güvenli, sağlıklı bir birey olarak  büyüyebilmeleridir. Ebeveynler çocuğun refahını tehlikeye sokarsa, velayet mahkeme tarafından kısıtlanabilir veya geri çekilebilir.Velayet değişikliği:Boşanma davası sonunda velayet hakkını alan anne veya babanın sonradan durumunun değişmesi ve sonradan ortaya çıkan çeşitli nedenler yüzünden velayet hakkını alan tarafın bu hakkını gereği gibi kullanamaması ya da çocuğun menfaatinin tehliye girmesi durumlarında velayet hakkının değiştirilmesi gündeme gelebilmektedir. Mahkemenin her şeyden önce en az altı aylık bir süreçte “geçici ebeveyn sorumluluğu aşamasını düzenlemesi mümkündür. Bu deneme aşamasında şu ana kadar olan velayet düzenlemesi devam eder. Mahkeme ebeveynlerden birine, çocuğun temel bakımını verir ve çocuğun bakım ve yetiştirilmesi imkânını sunan yeterli görüşme hakkını diğer ebeveyne verir. Bu sürenin sona ermesinden sonra (uzatılabilir) mahkeme velayet hakkında nihai karar verir ve bundan sonra çocuğun temel bakımından hangi ebeveynin mesul olduğunu tespit eder. Burada karar kriteri, ebeveynlerin çocuk yetiştirebilmesi gibi yetiştirme ve kişisel bakımın devamlılığı dikkate alınarak sadece çocuğun refahıdır. Karar ilkesi olarak çocuk nafakası dahil geçici ebeveyn mesuliyeti aşamasındaki deneyimlere dayanılır. Şayet velayetin nihai düzenlemesi sonrasında durumlar önemli şekilde değişirse, o zaman taraflardan her biri velayetin yeniden düzenlenmesini mahkemeden talep edebilir.