İşveren Covid-19 aşısını zorunlu hale getirebilir mi?

15.09.2021

Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını ile ilgili aşı gelişmelerinin ardından en önemli gündem konusu aşı hakkındaki kararsızlıklar ile ülkelerce aşının vatandaşlara zorunlu tutulup tutulamayacağı noktasında toplanmıştır. Öte yandan, devlet politikaları ile Covid-19’a ilişkin aşının zorunlu hale getirilmesi tartışmaları bir yana; salgının ticari hayattaki olumsuz etkileri göz önüne alındığında, işverenlerin çalışanlarına aşı zorunluluğu getirip getiremeyeceği ve aşı olmayı kabul etmeyen çalışanların iş sözleşmelerinin haklı nedenle feshedilip feshedilemeyeceği hususlarının incelenmesi de önem arz etmektedir. Avusturya'da aşı zorunluluğu yoktur. Kanunla düzenlenmeyen zorunlu aşı uygulaması olmadığı sürece, kişilik haklarına müdahale nedeniyle, işverenin aşı yükümlülüğü sağlaması zor olmaktadır. İşverenin talimat verme hakkı sınırsız değildir ve aşı çalışanın vücut bütünlüğüne müdahale ettigi için, aşı tek taraflı olarak düzenlenemez. Ama işveren, çalışanlarının işyerindeki güvenlik ve sağlıklarından sorumludur. Hal böyle iken işveren sadece aşılı insanları işe alabilir, ancak bu, aşı olmak istemeyen birinin aşı olması gerektiği anlamına gelmez. Son zamanlarda, örneğin sağlık ve sosyal sektörde, en azından yeni işe alınanlar için aşının zorunlu  hale gelmesi tartışıldı. Tabi çalışan da kendi sağlığına ve işyerindeki insanların (iş arkadaşları, müşteriler) sağlığına dikkat etmek ve COVID-19 bulaşmasını önlemekle yükümlüdür. Aşılı kişilerin aşısız insanlara göre COVID-19 ile enfekte olma olasılığının daha düşük olduğu açıktır. Açık bir yasal aşı zorunluluğu olmamasına rağmen, bazı durumlarda işverenin aşı olma talimatı haklı olabilir. Örneğin, yasama organının yalnızca COVID-19 testi negatif olanların işyerine girmesine izin verdiği durumlarda durum böyledir (örneğin hastaneler, yaşlılar ve bakım evleri ve engelliler için konut tesisleri). Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgını ile ilgili aşı gelişmelerinin ardından en önemli gündem konusu aşı hakkındaki kararsızlıklar ile ülkelerce aşının vatandaşlara zorunlu tutulup tutulamayacağı noktasında toplanmıştır. Öte yandan, devlet politikaları ile Covid-19’a ilişkin aşının zorunlu hale getirilmesi tartışmaları bir yana; salgının ticari hayattaki olumsuz etkileri göz önüne alındığında, işverenlerin çalışanlarına aşı zorunluluğu getirip getiremeyeceği ve aşı olmayı kabul etmeyen çalışanların iş sözleşmelerinin haklı nedenle feshedilip feshedilemeyeceği hususlarının incelenmesi de önem arz etmektedir. Avusturya'da aşı zorunluluğu yoktur. Kanunla düzenlenmeyen zorunlu aşı uygulaması olmadığı sürece, kişilik haklarına müdahale nedeniyle, işverenin aşı yükümlülüğü sağlaması zor olmaktadır. İşverenin talimat verme hakkı sınırsız değildir ve aşı çalışanın vücut bütünlüğüne müdahale ettigi için, aşı tek taraflı olarak düzenlenemez. Ama işveren, çalışanlarının işyerindeki güvenlik ve sağlıklarından sorumludur. Hal böyle iken işveren sadece aşılı insanları işe alabilir, ancak bu, aşı olmak istemeyen birinin aşı olması gerektiği anlamına gelmez. Son zamanlarda, örneğin sağlık ve sosyal sektörde, en azından yeni işe alınanlar için aşının zorunlu  hale gelmesi tartışıldı. Tabi çalışan da kendi sağlığına ve işyerindeki insanların (iş arkadaşları, müşteriler) sağlığına dikkat etmek ve COVID-19 bulaşmasını önlemekle yükümlüdür. Aşılı kişilerin aşısız insanlara göre COVID-19 ile enfekte olma olasılığının daha düşük olduğu açıktır. Açık bir yasal aşı zorunluluğu olmamasına rağmen, bazı durumlarda işverenin aşı olma talimatı haklı olabilir. Örneğin, yasama organının yalnızca COVID-19 testi negatif olanların işyerine girmesine izin verdiği durumlarda durum böyledir (örneğin hastaneler, yaşlılar ve bakım evleri ve engelliler için konut tesisleri). 
Çalışan aşı olmayı reddederse sonuçları nelerdir?
İşveren aşı emri verirse, çalışanın reddetmesi, iş ilişkisinin sona ermesi de dahil olmak üzere iş kanunu kapsamında sonuçlar doğuracaktır. İş hukuku kapsamında herhangi bir sonuca varılmadan önce, çalışanın başvurabileceği uygun istisnaların olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Mülakatta aşı durumu sorulabilir mi?
Genel olarak, başvuru sürecinde, mahremiyetle ilgili soruların yalnızca gelecekteki işle bağlantısı varsa yanıtlanması gerekir ama başvuranlar bu soruyu da yanıtsız bırakabilir.  Yasama organının yalnızca COVID-19 testi negatif gösterebilenlerin girmesine izin verdiği işyerlerinde (örnegin hastaneler, yaşlılar ve bakım evleri ve engelliler için konut tesisleri) işveren, iş başvurusunda bulunan kişiye aşı durumunu sorabilir. Diğer tüm şirketlerde, COVID-19 ile bağlantılı olarak, işyerinde aşılanmamış bir çalışanın varlığı nedeniyle diğer koruyucu önlemler gereklidir ve bunlara uyulmalıdır (özellikle mesafe kuralları, maske takma ve hijyen kuralları). Gerekli tedbirlerin uygulanabilmesi için işverenin, çalışanlarının aşı durumu hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir. Bu nedenlerle de iş başvurusunda bulunan kişinin aşı durumunu sorgulama hakkına sahiptir. Aşılı çalışanlar, COVID-19 enfeksiyonuna karşı büyük ölçüde korunur ve aşılanmamış çalışanlara göre çok daha az bulaşıcıdır. Bu nedenle işverenlerin ve çalışanların COVID-19 koruyucu önlemlerinin kimler için geçerli olduğunu ve kimler için geçerli olmadığını bilmeleri önemlidir. Mülakatta aşılı olmadığı halde aşılı olduğunu iddia eden kişi aynı zamanda iş yerindeki COVID-19 koruyucu önlemlerine (özellikle mesafe kurallarına, maske takma, hijyen kurallarına) uymuyorsa  iş ilişkisi sona erer.