Akıllı insan kime denir?

10.05.2024

Emekli olduktan sonra Türkiye ye artık daha sık gider olduk. Yazlıkçıların çok tercih ettiği Akdeniz in küçük ve şirin  bir beldesindeyim. Her gün değişik insanlarla tanışıyorum. Bugün yeni tanıştığım bir şahıs bana sohbet esnasında bira içip içmediğimi sordu. Ben de cevaben “hayır içmiyorum” dedim. Bunun üzerine muhatabım “akıllı adamsın “diye karşılık verdi. Aldığım bu cevap bu ayki yazıma da ilham kaynağı oldu.Emekli olduktan sonra Türkiye ye artık daha sık gider olduk. Yazlıkçıların çok tercih ettiği Akdeniz in küçük ve şirin  bir beldesindeyim. Her gün değişik insanlarla tanışıyorum. Bugün yeni tanıştığım bir şahıs bana sohbet esnasında bira içip içmediğimi sordu. Ben de cevaben “hayır içmiyorum” dedim. Bunun üzerine muhatabım “akıllı adamsın “diye karşılık verdi. Aldığım bu cevap bu ayki yazıma da ilham kaynağı oldu.
Akıllı olmanın ölçüsü nedir? Elimize mikrofonu alıp herhangi bir şehrin en işlek caddesine çıkıp yoldan geçenlere bu soruyu yöneltsek mutlaka herkes farklı cevap verecektir. Yani iki kere iki dört eder gibi kesin bir cevabı yok bu sorunun. Mesela Prof. Dr. Nevzat Tarhan akıllı insanın tarifini şöyle yapıyor:  “ Her şeye pozitif bakana ahmak, her şeye karşı çıkana zorba, ‘ne bir eksik, ne bir fazla’ her şeyi hakkıyla ölçerek değerlendirene akıllı denir”
Kimine göre akıllı insan iyi eğitim almış kişidir. Kimine göre servet edinmiş zengin insandır. Kimine göre akıllı insan mevki ve makam sahibidir.
Muhafazakar birine  göre akıllı kişi ; Allahın emirlerini yerine getiren, yasaklarından kaçan ve nefsine uymayandır. Akıllı insan kalıcı ve sonsuz hayatı önceler, hesabını ötelere göre yapar ve dünyevi hayatını da ona göre yaşar.
Hristiyanlıkta zenginlik kötü sayılmış, fakirlik övülmüştür. Hz. İsa İncilde  “deve iğne deliğinden geçerse, zenginler de cennete girer” (Markos 10:25) der. Hristiyanlık özünde salt ruhaniliği esas alır. Budist ve Brahmanlara göre dünyevi hazlardan uzaklaşmak , metafizik alanda ilerlemek için çaba göstermek mutluluk ve huzurun esasıdır.
İdealist bir insan hedefi ve gayesi için yaşar. Hedefi ve gayesi olmayan biri idealist insana göre boş yaşamaktadır.
Akıllı insan sadece fiziksel hayatını sürdürmekle kalmayıp onu anlamlı yaşamak ister.  Bir ömür boyu istikamet üzere yaşamak zordur. Her insanın zaafı vardır ve insan zaaflarına mağlup olabilir, yanılabilir. İnsanın savunduğu fikirlerin sağlamlığını denetlemesi, bir yerde düşüncelerini zaman zaman test etmesi istikamet üzere yaşaması için elzemdir.
İçinde yaşadığımız dünya çok kapsamlı, çok boyutlu, dinamik ve devamlı değişim halinde. Bu bağlamda düşüncelerimizin de kuşatıcı olması önemlidir. Günlük yaşamımızda sürekli yeni bilgi ve olaylarla karşılaşıyoruz. Sahip olduğumuz bilgi ve yetenekler bir süre sonra işe yaramaz hale gelebiliyor. Bu açıdan devamlı kendimizi yenilemek, geliştirmek ve farkındalığımızı artırmak zorundayız.
Uzmanlar akıllı insanlarda 15 ortak özellik belirlemişler:
1.) İleri görüşlüdürler, öngörü sahibidirler, bugünden yarını düşünürler, hazırlıklı ve tedbirli yaşarlar.2.) İyi bir gözlemcidirler.3.) Öğrenmeye her zaman açıktırlar. 4.) Hata yapmaktan korkmazlar.5.) Erken pes etmezler.6.) Akıllı kişilerle iletişim kurarlar.7.) Yeni fikirlere açıktırlar.8.) Alçak gönüllü kişilerdir, kasıntılı ve gururlu değillerdir.9.) Kendi eksikliklerinin farkındadırlar.10.) Çevrelerindeki iyi ve güzel olan şeyleri alırlar.11.) Zamanın kıymetini bilirler, boş yere vakit harcamazlar, faydasız işlerle uğraşmazlar.12.) Hayatlarında denge hakimdir.13.) Eleştiriye açıktırlar.14.) Sorunların çözümünü şansa bırakmazlar.15.) Popüler olanı değil lüzumlu olanı önemserler.
Yeryüzünde insanların yapmış olduğu tüm zulüm ve ahlaksızlığın temelinde insanın hırsı, bencilliği, kendini ve yaratılış gayesini unutması yatmaktadır. Yüksek ve ulvi hedeflere yönelmeyen kişi nefsi ve süfli arzularının peşinden gider. Her şeyi kendi benliğine, egosuna hizmet eden bir vasıta olarak görür. Bu tür bir anlayış ise dünyayı yaşanmaz bir hale getirir.