Rana ASİL

14.04.2021

Boşanma davalarında eşleri karşı karşıya getiren meselelerin en başında ortak çocukların velayetinin hangi tarafa bırakılacağı konusu gelmektedir. Her iki tarafta velayeti alma konusunda ısrarcı olmaktadır; hatta bazı durumlarda velayeti almayı boşanma sürecinde olduğu eşine zarar vermek için  kullanmak isteyenler bile bulunmaktadır. Burada ilk tespit edilmesi gereken durum, eşler arasındaki tartışmanın, anlaşmazlığın velayeti istemekle ilgisinin bulunup bulunmadığıdır. Velayet kararı verilirken çocuğun menfaati doğrultusunda karar verilmektedir. Ebeveynlerin ayrılmasından sonra, her iki ebeveyn için ortak velayet temel olarak devam eder. Evlilik birliğinin sona ermesinden sonra ebeveynler çocuğun kimin evinde kaldığını bildirmelidir. Diğer ebeveyn, çocukla uygun şekilde bizzat görüşme hakkına sahiptir. Ancak, farklı bir anlaşma üzerinde karşılıklı olarak mutabakata varma ya da anlaşmazlık halinde mahkemeden düzenleme talep etme olasılığı da vardır. Aile mahkemeleri  çocuklar için velayet  kararı düzenlerken, bilirkişilerden velayete dair rapor alırlar.  Bilirkişiler eşler ile çocuklarla ilgili görüşmeler yapar. Taraflar ayrı yaşıyorsa tarafların yaşadıkları evler, evlerin çocuk için uygunluğu, okula mesafeleri, tarafların iş ve çalışma saatleri vb. incelenerek çocuk için en uygun koşul araştırılır. Anlaşmalı boşanma sırasında, velayet ve nafaka konusunda mahkemede zorunlu olarak bir anlaşma yapılmalıdır. Ebeveynler boşanma sonrasında anlaşmalı uzlaşmaya varmadan önce, çocuklarının özel ihtiyaçları hakkında uygun bir kişi veya kuruluştan tavsiye almalıdır. Anlaşmalı boşanma mümkün değilse, dava açtıktan sonra “tartışmalı” boşanma davasında  boşanmanın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine  karar verilir. Ancak, bu davada velayet, çocukla görüşme zamanı ve nafaka hakkında mahkeme tarafından düzenleme yapılmamaktadır. Bu sorular ayrı bir mahkeme sürecinde açıklığa kavuşturulmaktadır. Boşanma davalarında eşleri karşı karşıya getiren meselelerin en başında ortak çocukların velayetinin hangi tarafa bırakılacağı konusu gelmektedir. Her iki tarafta velayeti alma konusunda ısrarcı olmaktadır; hatta bazı durumlarda velayeti almayı boşanma sürecinde olduğu eşine zarar vermek için  kullanmak isteyenler bile bulunmaktadır. Burada ilk tespit edilmesi gereken durum, eşler arasındaki tartışmanın, anlaşmazlığın velayeti istemekle ilgisinin bulunup bulunmadığıdır. Velayet kararı verilirken çocuğun menfaati doğrultusunda karar verilmektedir. Ebeveynlerin ayrılmasından sonra, her iki ebeveyn için ortak velayet temel olarak devam eder. Evlilik birliğinin sona ermesinden sonra ebeveynler çocuğun kimin evinde kaldığını bildirmelidir. Diğer ebeveyn, çocukla uygun şekilde bizzat görüşme hakkına sahiptir. Ancak, farklı bir anlaşma üzerinde karşılıklı olarak mutabakata varma ya da anlaşmazlık halinde mahkemeden düzenleme talep etme olasılığı da vardır. Aile mahkemeleri  çocuklar için velayet  kararı düzenlerken, bilirkişilerden velayete dair rapor alırlar.  Bilirkişiler eşler ile çocuklarla ilgili görüşmeler yapar. Taraflar ayrı yaşıyorsa tarafların yaşadıkları evler, evlerin çocuk için uygunluğu, okula mesafeleri, tarafların iş ve çalışma saatleri vb. incelenerek çocuk için en uygun koşul araştırılır. Anlaşmalı boşanma sırasında, velayet ve nafaka konusunda mahkemede zorunlu olarak bir anlaşma yapılmalıdır. Ebeveynler boşanma sonrasında anlaşmalı uzlaşmaya varmadan önce, çocuklarının özel ihtiyaçları hakkında uygun bir kişi veya kuruluştan tavsiye almalıdır. Anlaşmalı boşanma mümkün değilse, dava açtıktan sonra “tartışmalı” boşanma davasında  boşanmanın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine  karar verilir. Ancak, bu davada velayet, çocukla görüşme zamanı ve nafaka hakkında mahkeme tarafından düzenleme yapılmamaktadır. Bu sorular ayrı bir mahkeme sürecinde açıklığa kavuşturulmaktadır. Velayet, anne ve babanın velayeti altındaki çocukların kişiliklerine ve mallarına ilişkin hakları, ödevleri, yetkileri ve yükümlülüklerini içermektedir. Reşit olmayan çocuk anne ve babasının velayeti altında bulunmaktadır. Evlilik süresince anne ve baba velayeti birlikte kullanırlar. Velayet, anne ve babadan birinin vefatı durumunda sağ kalana, boşanma durumunda ise mahkeme tarafından çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir. Ayrılık ya da boşanma hallerinden biri gerçekleşmiş ise mahkeme, velayeti eşlerden birine verebilir ya da şartları varsa ortak velayet hükmü de verebilir. Evlilik sürecinde dünyaya gelen çocuklarda, her iki ebeveyn velayet hakkına sahiptir. Anne baba evli degillerse, kanuna göre velayet yalnızca anneye verilir. Ancak ebeveynler bu durumda da ortak velayet düzenleme imkânına sahiptir. Bu durumlarda velayetin kime bırakılacağı konusunda mahkemenin kararı önemlidir.  Velayetin düzenlenmesinde asıl olan, çocukların haklarını gözeterek güvenli, sağlıklı bir birey olarak  büyüyebilmeleridir. Ebeveynler çocuğun refahını tehlikeye sokarsa, velayet mahkeme tarafından kısıtlanabilir veya geri çekilebilir.Velayet değişikliği:Boşanma davası sonunda velayet hakkını alan anne veya babanın sonradan durumunun değişmesi ve sonradan ortaya çıkan çeşitli nedenler yüzünden velayet hakkını alan tarafın bu hakkını gereği gibi kullanamaması ya da çocuğun menfaatinin tehliye girmesi durumlarında velayet hakkının değiştirilmesi gündeme gelebilmektedir. Mahkemenin her şeyden önce en az altı aylık bir süreçte “geçici ebeveyn sorumluluğu aşamasını düzenlemesi mümkündür. Bu deneme aşamasında şu ana kadar olan velayet düzenlemesi devam eder. Mahkeme ebeveynlerden birine, çocuğun temel bakımını verir ve çocuğun bakım ve yetiştirilmesi imkânını sunan yeterli görüşme hakkını diğer ebeveyne verir. Bu sürenin sona ermesinden sonra (uzatılabilir) mahkeme velayet hakkında nihai karar verir ve bundan sonra çocuğun temel bakımından hangi ebeveynin mesul olduğunu tespit eder. Burada karar kriteri, ebeveynlerin çocuk yetiştirebilmesi gibi yetiştirme ve kişisel bakımın devamlılığı dikkate alınarak sadece çocuğun refahıdır. Karar ilkesi olarak çocuk nafakası dahil geçici ebeveyn mesuliyeti aşamasındaki deneyimlere dayanılır. Şayet velayetin nihai düzenlemesi sonrasında durumlar önemli şekilde değişirse, o zaman taraflardan her biri velayetin yeniden düzenlenmesini mahkemeden talep edebilir.

17.03.2021

Coronavirüs salgını insanların sadece sağlık, ekonomi, iş ve eğitim alanlarını değil, aynı zamanda aile ve özel hayatlarını da önemli ölçüde etkiledi. Sosyal izolasyon ve karantina eşleri psikolojik olarak etkileyip boşanmayı tetikledi. Örneğin karantina döneminde aynı evde daha uzun vakit geçiren eşler birbirlerinin hatalarını, eksik taraflarını daha fazla görmeye başlarlar ve tahammül sınırları azalır. Tahammül sınırları aşıldığında, kriz durumlarında insanlar farklı tepkiler verebilir. Bunun üzerine kavgalar, şiddetli tartışmalar başlar. Eşler bu tartışmayı olumlu bir şekilde atlatamadıkları zaman evlilik birliğinde şiddetli geçimsizlik durumu baş gösterir. Burada boşanma sebebi koronavirüs salgını değil, virüsün getirmiş olduğu psikolojik sonuçlar ve bu sonuçlara katlanamama durumudur. Asıl boşanma sebebi, aile birliğinde eşlerin birbirlerine karşı olan sorumluluklarını yerine getirmemesidir. Kanunlara göre eşlerin, aile birliğinin temel unsurlarını birlikte sağlamak ve çocukların bakımına, eğitim ve gözetimine beraberce özen gösterme sorumluluğu bulunmaktadır. Eşler arası yardımlaşma, salgın sürecinde eşlerin birbirlerine karşı yerine getirmeleri gereken en önemli sorumluluktur. Kanuna göre boşanma davası açılabilmesi için karşı tarafın kusurlu olması gerekiyor. Eşlerden birisinin koronavirüse yakalanmış olması tek başına boşanmaya neden olmamaktadır. Çünkü virüse yakalanan eşin bir kusuru yoktur. Ancak enfekte olan  eşin, hastalığın tedavisi için üzerine düşen karantina ve benzeri tedavilerden kaçınması boşanma sebebidir ve bu durumda  tedaviden kaçan eş kusurlu olur. Bu durumda hasta olmayan diğer eş, salgına yakalanan eşin tedavi için gerekli özeni göstermediğini ve aynı evde birlikte yaşadıklarından dolayı kendi sağlığını da tehlikeye attığını gerekçe göstererek boşanma davası açabilir. Coronavirüs hastalığına yakalanan eş ise, hastalığı süresince eşinin yanında olmadığını ve tedavi için gereken özeni göstermediğini gerekçe göstererek boşanma davası açabilir. Coronavirüs salgını insanların sadece sağlık, ekonomi, iş ve eğitim alanlarını değil, aynı zamanda aile ve özel hayatlarını da önemli ölçüde etkiledi. Sosyal izolasyon ve karantina eşleri psikolojik olarak etkileyip boşanmayı tetikledi. Örneğin karantina döneminde aynı evde daha uzun vakit geçiren eşler birbirlerinin hatalarını, eksik taraflarını daha fazla görmeye başlarlar ve tahammül sınırları azalır. Tahammül sınırları aşıldığında, kriz durumlarında insanlar farklı tepkiler verebilir. Bunun üzerine kavgalar, şiddetli tartışmalar başlar. Eşler bu tartışmayı olumlu bir şekilde atlatamadıkları zaman evlilik birliğinde şiddetli geçimsizlik durumu baş gösterir. Burada boşanma sebebi koronavirüs salgını değil, virüsün getirmiş olduğu psikolojik sonuçlar ve bu sonuçlara katlanamama durumudur. Asıl boşanma sebebi, aile birliğinde eşlerin birbirlerine karşı olan sorumluluklarını yerine getirmemesidir. Kanunlara göre eşlerin, aile birliğinin temel unsurlarını birlikte sağlamak ve çocukların bakımına, eğitim ve gözetimine beraberce özen gösterme sorumluluğu bulunmaktadır. Eşler arası yardımlaşma, salgın sürecinde eşlerin birbirlerine karşı yerine getirmeleri gereken en önemli sorumluluktur. Kanuna göre boşanma davası açılabilmesi için karşı tarafın kusurlu olması gerekiyor. Eşlerden birisinin koronavirüse yakalanmış olması tek başına boşanmaya neden olmamaktadır. Çünkü virüse yakalanan eşin bir kusuru yoktur. Ancak enfekte olan  eşin, hastalığın tedavisi için üzerine düşen karantina ve benzeri tedavilerden kaçınması boşanma sebebidir ve bu durumda  tedaviden kaçan eş kusurlu olur. Bu durumda hasta olmayan diğer eş, salgına yakalanan eşin tedavi için gerekli özeni göstermediğini ve aynı evde birlikte yaşadıklarından dolayı kendi sağlığını da tehlikeye attığını gerekçe göstererek boşanma davası açabilir. Coronavirüs hastalığına yakalanan eş ise, hastalığı süresince eşinin yanında olmadığını ve tedavi için gereken özeni göstermediğini gerekçe göstererek boşanma davası açabilir. 
Boşanma türleri: Anlaşmalı boşanma (§ 55a EheG), kabahatten dolayı boşanma (§ 49 EheG), konut  birlikteliği feshinden dolayı boşanma (§ 55 EheG), ve diger sebeplerden dolayı boşanma türleri (§§ 50 - 52 EheG) bulunmaktadır. Anlaşmalı boşanma çoğu durumda en hızlı ve makul boşanma şekli olabilir; fakat her zaman avantajlı olamayabilir. Nafakadan vazgeçmenin kabulü durumunda tedbir: Bu sosyal ödenek haklarının kaybına sebep olabilir. Öncelikle şahsi hukuk danışmanlığı, bu yüzden acilen tavsiye edilir.
Kabahatten dolayı boşanma ise uzun süren bir boşanma şeklidir, çünkü mahkeme tarafların genel tutumunu değerlendirmek zorundadır ve altı aydan daha uzun süren davranış şeklini dikkate almalıdır. Daha sonra ise şiddet gören tarafın mal paylaşımı davası açması gerekir. Eşlerden biri evliliğin sarsılmasına sebep olacak ağır hatalı tarafsa, o zaman evlilik kabahatinin bildiriminden itibaren altı ay içinde diğer eş, yetkili bölge mahkemesine boşanma dilekçesini sunabilir. Boşanma öncesinde olduğu gibi sonrasında da kabahat vardır. Zina, fiziksel şiddet uygulama ve ağır ruhsal üzüntü, ağır evlilik kabahatleridir. Kabahat, eş nafaka hakları ve boşanma davası masrafları tazmini için önemli bir kriterdir. 
Peki boşanmada mal varlığı nasıl paylaşılmalıdır?Eğer siz çalışmıyorsanız, eşiniz çalışıyorsa nafaka alma hakkınız vardır. Çocuklar  okuyorsa onların da  nafaka alma hakları vardır. Siz çalışıyorsanız ve eşinizin maaşı yüksekse ve geliriniz az ise, ona göre alacağınız nafaka mahkeme tarafından hesaplanıyor. Eğer mahkeme sizin yarı zamanlı değil de tam zamanlı çalışmanız gerektiğini söylerse ona göre nafaka düşüyor. Ama aynı evde yaşadığınız halde eşiniz yardım etmiyorsa, kirayi ödemiyorsa, evinizin alışverişini yapmıyorsa, ona karşı bir nafaka hakkınız doğar. Bunun için yetkili bölge mahkemesine müracaat edebilirsiniz. Evliyken alınan mallar paylaşılır. Ondan önce olan bir mal varlığı paylaşılmaz. Evli olduğunuz sürece siz hiç  çalışmamışsanız, hep eşiniz çalışmışsa ve bütün birikimi o yapmış olsa, yinede sizin yarı yarıya mal paylaşma hakkınız var. Çünkü evlilik süresince siz, evde bulunuyorsunuz, çocuklara bakıyorsunuz,  evinizle ilgili bütün sorumlulukları yerine getirdiğiniz için eşinizde gidip rahatça çalışabildi ve para kazandı, böylelikle sizde mal varlığı üzerinde hak sahibi oluyorsunuz. 
Boşanma yada eşlerin nafakasının ödenmesinde, mahkemeyi kaybeden taraf, kazanan tarafın masraflarını ödemek zorundadır. Yalnızca kısmen dava kazanılmışsa, kaybeden taraf bahsi geçen kazanılan kısmi dava konusuyla ilgili masrafları öder. Şayet mahkeme tarafların masrafları yarı yarıya ödemesine  karar verirse, avukatlık hizmeti vekâlet ücretleri karşı taraflarca ödenir.